Igland, Torborg og Hestsveen, Amund: Flukten (Gyldendal 2014)

Dette blir del x av «Mai Lene prøver å lese dystopiar», som er ein lite oppfølgt serie på bloggen. Det spørs om den kanske ikkje blir meir oppfølgt i framida, for eg merkar jo at dystopiar, det er jo faktisk BRA! No skal eg ikkje vere generaliserande, men eg likte jo godt The Hunger Games, og eg trur eg vil like Divergent når eg berre får byrja på den serien òg. Enn så lenge har eg byrja på ein norsk trilogi kor første boka kom ut dette året. Det er den første boka i den såkalla Beta-serien om Kodak, Livni og Jor som lever i Skandia, eit Skandinavia 60 år fram i tid.

Eg kjente litt på skuldkjensla då eg gjekk ombord i eit fly til Paris med denne boka i sekken, for datoen for innlevering lyser raudt på biblioteket sine heimesider. Den skulle vore levert, eg veit det, men no er eg jo ferdig. Og eg kunne ikkje avbryte. Det første eg må gjere er å gå til biblioteket med denne og x antal andre bøker som er lesne og ulesne. Uansett, eg kunne ikkje avslutte boka. Eg var nesten halvvegs og heilt oppslukt av Kodaks, Livnis og Jors univers, og eg kunne ikkje la boka ligge heime. Eg måtte vite korleis det gjekk.

Flukten er faktisk genial. Forfattarane tek oss med inn i eit univers kor delar er ugjennkjenneleg og delar er gjenkjenneleg. Det demokratiske norden me kjenner no er borte, og det er Første frie leder som styrer over Skandia. Skandia er delt i Østregionen, Vestregionen, Sørregionen, Midtregionen, Nordområda og KEF Reykjavik. Hovudstaden er CPH Kastrup. Innanfor regionane er dei òg delt opp i stasjonar. Stasjonen kor Kodak, Livni og Jor bur blir kallar stasjon 21. Det er dette som er ugjennkjenneleg. Eit diktatur, eit Norden som ikkje er byggja på demokratiske verdiar. Det me likevel kjenner igjen er det frå den «uskandiske» tida, òg kalla Mørketida. Og me kjenner ikkje namna på flyplassane. Eit døme er CPH Kastrup, og ein høyrer òg om OSL Gardermoen. Det er dette som gjer boka bra, at ein kjenner igjen det som er no. Forfattarane skapar ei røynd me ikkje kjenner til, men får oss til å vise at ein ikkje må ta demokratiet for gitt. Dei gir oss eit anna blikk på Norden.

Det er utruleg vanskeleg å skrive om kva romanen eigentleg handlar om, kva det er som står på spel, men eg prøver. Det er tretti ungdommar som kjemper om å bli utvalt til å vere med i millitærpolitiet og bli priviligerte. Ti skal veljast ut og resten skal til Nordområda for å arbeide. Det er i alle fal det dei seier. For alt er ikkje like sant, og om du stiller spørsmål, er «uskandisk» eller gjer noko som kan bryte ei norm eller ei lov, får du straff. Straffa kan komme i minuspoeng, men òg i elektrosjokk om du har vore skikkeleg stygg.

Jo, dette blir nok eit kort innlegg, rett og slett fordi lange skryteinnlegg har lett for å bli flåsete og gjenta seg sjølv. Men eg kan jo gå litt innpå samfunnskritikk, for nokre har sagt at denne boka har eit mykje større potensial til å bli samfunnskritisk. Dette er kanskje litt subjektivt, men eg vil gjerne grunngi kvifor eg meiner at boka er samfunnskritisk, eller i alle fall kan få ein til å reflektere litt. Ungdommane i Flukten lever i det ein vil kalle eit totalitært diktatur. Alt er kontrolert, det er ikkje lov å stille spørsmål og leiaren er eineherskar. Det fekk meg til å tenke litt på Nord-Korea og leiaren der. Ingen får lov til å kritisere, ingen får lov til å ytre eit negativt ord om Første frie leder, og ho blir nærast sett på som ein gud. Ein ser på det som surrealistisk når ein høyrer reportasjar frå Nord-Korea om alt som Kim Jong-Un har gjort i miskunn til befolkninga. Han og dei underorna konstruerer informasjon og fakta som ikkje stemmer. Eg veit ikkje om nokon har høyrt det, men Kim Jong-Il, faren til den andre Kim-en, døydde då han arbeidde. Han arbeidde så hard for landet sitt at han døydde. (Eller ikkje). Me høyrer på det måpande og tenkjer «Uff og huff, for eit regime». Det er slik Skandia er, og det er jo ein stor kontrast til vårt trygge og stabile samfunn. Flukten viser kor farleg det er å ta noko for gitt, som til dømes Noreg og demokrati. Det kritiserer ikkje demoraktiet eller samfunnet i dag, men kanskje heller det me tenkjer i dag. Me klagar og klagar og klagar, men har det eigentleg utruleg bra. Kanskje Igland og Hestsveen vi få oss til å sjå kor godt samfunnet faktisk er?

Eg har ikkje mykje negativt å seie om boka. Kanskje språket kunne ha vore litt betre enkelte stader. Det var til tider dårleg og overforklarande, men du og du for ein spennande start på ein serie. Eg håpar fleire vil ta opp boka og lese!

Aarskjold, Solveig: Lesebok for jenter, frå Homer til the Hunger Games (Det Norske Samlaget 2014)

Å du, no gjekk det plutseleg unna her på bloggen. To innlegg på to dagar. Det er uvanleg, men når eg er i blogghumør er det berre å utnytte det!

Boka eg har lese no er ei faktabok kor halvparten er veldig bra. Det høyres ikkje positivt ut for den andre halvparten, men det er det. Den òg var bra, men det er forteljingar, utdrag og noveller som er gjengjevne av Solveig Aarskjold. Den halvparten som er veldig bra, som eg snakka om, er kommentarane ho har skrive til dei ulike historiene. Det er det som er hennar verk

Eg greier ikkje å forklare innhaldet i boka like godt som Det Norske Samlaget, og vel difor å ta med litt av teksten frå baksida av boka:

Målet med Lesebok for jenter er at ungdom og foreldre, elevar og lærarar, skal bli kjende med litteratur der jenter og kvinner jaktar på lukka på lik linje med gutar og menn. Dei leiter etter kjærleik, dei søkjer mot det ukjende, eller mot trygge stillingar i sitt eige samfunn. Somme av dei flyt ovanpå, andre møter utfordringar som krev alt dei har av kraft og vågemot, og endå litt til.

I prosjektet med å få sterke kvinner fram har Aarskjold både teke med personar som verkeleg har levd og kvinner frå fleire kjente romanar. Mange kjenner nok igjen namn som Suzanne Collins, Sigrid Undset og Homer. Dette var nok dei mest kjente namna for meg, før eg starta å lese. Etter eg opna boka har eg òg fått kjennskap til dronning Kristina av Sverige, Perpetua og Anna Komnena. Fleire av historiene er av og med kvinner. Eit fleirtal av forfattarane som er plukka ut er kvinnelege, og det òg fører til å gjere ein meir kjent med kvinnelege forfattarar og ikkje berre kvinnelege karakterar og personar opp igjennom historia.

Aareskjold har vore smart i måten ho har bygga opp romanen på. Det er i kronologisk rekkjefylgje frå romanen som vart gjeven ut først til romanen som vart gjeven ut sist. I tillegg knyttar ho det opp mot fleire historiske periodar, til dømes historia om Perpetua som ho har knytt opp mot romartida.

«Mange jenter skriv dagbok. Det samme gjorde den kristne Perpetua som levde i Kartago, i det noverande Tunisia om lag to hundre år etter vår tidsrekning. Ho har òg det felles med mange jenter i vår tid, til dømes den pakistanske menneskerettsforskjeparen Malala, at ho var i livsfare fordi ho ville ha eit fullverdig liv. På den tida var det dødsstraff for å vere kristen, og i dagboka si fortel Perpetua om kvifor ho ikkje kunne gje opp det ho trudde på: Ho kunne like godt gje opp å vera seg sjølv. Heile Nord-Afrika låg på den tida under Romarriket saman med store delar av Midtausten og Europa.»

Side 29

Ved å knytte det opp mot Romarriket og historia på denne måten, lærer ein ikkje berre om Perpetua og hennar kamp for å verne ein viktig del av identiteten sin, men òg om korleis forholda for kristne var i Romarriket. Som de sikkert òg såg her, knyttar ho historia til Perpetua opp mot kjente historier frå vår tid. Det same gjer ho med dronning Kristna av Sverige når ho knyttar henne opp mot Pippi Langstrømpe, som dei fleste av oss kjenner til. Ein annan genistrek i oppbygginga er å setje små overskrifter over kvart kapittel. Historia om Navsikaa (Odysseen, Homer) har fått Handlekraft, og Anna Komnenas Alexiaden har fått overskrifta Lojalitet. Ved å lese desse overskriftene kan ein lettare hugse kva det handla om. Eg merka etter kvart, då eg måtte byrje å sortere kven som høyrte til kor, at overskriftene var eit viktig hjelpemiddel.

Før kvart utdrag er det ein kommentar og ei lita veiledning av Aarskjold som fortel litt om historia me skal lese, litt om handlinga rundt og knyttar det opp mot historia, slik som de ser ovanfor. Utan desse kommentarane hadde det vore vanskeleg å lese utdraga. Det er ein styrke å vite kva kontekst ein skal setje historia inn i.

Det er vanskeleg å lage den store bokmeldinga om Lesebok for jenter, fordi det er ikkje ein vanleg roman, men heller ein presentasjon av både gløymte, lite framtredande, men samstundes viktige personar og karakterar i historia vår. Eg vart presentert for mykje nytt som eg gjerne vil lese meir om seinare, og fleire av forfattarane gav meg meirsmak.

Boka er lærerik, godt strukturert og på alle måtar opplysande. Eg håpar fleire enn meg vil ha glede av henne!

 

Boka er eit leseeksemplar frå Det Norske Samlaget.

Sigurdadóttir, Yrsa: De uønskede (Kagge 2014)

Det er ikkje ofte eg les romanar frå Island, og i alle fall ikkje kriminalromanar. Det er ikkje så ofte eg tenkjer på Island i det heile faktisk. Det er ei øy litt vest frå Noreg med fine hestar, geysirar og som snakkar rart – litt gammaldags kanskje? Og så hadde dei økonomisk krise og har same fargane på flaget som Noreg berre i omvendt rekkjefylgje. I tillegg høyrer dei til Norden, jo kan litt, når eg tenkjer meg om. Dei siste åra har det i alle fall blitt tydeleg at dei er glade i å skrive kriminalromanar, til dømes De uønskede. Litt rart, i og med at det skjer svært få drap på Island. Viss ein skal følgje Islands nokså låge drapstal, har krimforfattarane drepe nok folk til langt ut på 3000-talet.

Om De uønskede nødvendigvis kan kallast for krim er nok litt diskutabelt, men det passar inn i ein utvida definisjon av sjangeren. Det er ikkje det at romanen er dårleg, langt i frå, men meir det at alt ikkje er typisk krim. Óðinn, faren til  elleve år gamle Rún og advokat, får i oppdrag å undersøke påstandar om dårlege tilstandar på gutteheimen Krók på Island på 1970-talet. Heimen var for gutar som hadde begått kriminelle handlingar, men som ikkje var gamle nok til å komme i fengsel. Eit dødsfall skjedde på heimen i 1974, det og mykje anna, som endå ikkje er oppklart. Med mange notat og løyndommar frå ho som tidelgare etterforska saka, går Óðinn laust på materialet. Samstundes slit han med merkelege ting som skjer rundt han og tankar rundt eks-konas dødsfall. Var dødsfallet berre tilfeldig, og kan dottera Rún ha sett kva som skjedde.

Nåtidshistoria er flott konstruert. Eit far-dotter-forhold, ein advokat som snoker i gamle saker, eit dødsfall som kan verke mistenkeleg. I tillegg er boka herleg fri frå politi, journalistar, fæle sjefar og uendelege avhøyr. Om ein definerer det som typiske krim-trekk, er denne kriminalromanen ikkje heilt innanfor krimsjangeren, men så kjem mysteriet. Gutane på Krók og hendingane som skjedde der, som kan ha konsekvensar for notida og Óðinn. I fortida følgjer me Aldís som jobbar på Krók. Ho har eit ekstra godt auge til ein av gutane, som er ulik alle dei andre, sjølv om ho antageleg er ein del år eldre. Kva er det med denne guten som gjer at han verker så moden, og kva har han gjort for å kome dit? Alle andre har begått ei form for kriminalitet og har noko på samvitet, og det må vel han òg ha? Kva kan det vere? Etter kvart som alt blir nøsta opp kan ein sjå konturane av noko veldig dramatisk, og det kjem fleire karakterar inn som lesaren så vidt ante at fantes.

Med få unntak, er annankvart kapittel frå 1974 og anankvart kapittel frå notida. Forteljarstemma vekslar mellom Aldís» og Óðinns, og ein får eit godt innblikk i tankane og liva deira. Vanlegvis i slike bøker er det ei av tidene eg føretrekk framfor den andre, til dømes fortida framfor notida. Her «treivst» eg like mykje i både fortida og notida, og det var like mange spørsmål og mysterie uansett. Det var god variasjon, og kvar gong ein lengta etter å få vite meir, gjekk ein enten fram i tid eller tilbake i tid og måtte vente heilt til neste kapittel om notida eller fortida for å forstår kva som skjedde.Det er noko litt Kate Morton-aktig over det, men likevel langt i frå Mortons kjærleiksromanar. Ein kan sjå igjen visse trekk i den historiske utviklinga og personlege vinklinga. Det er noko skremmande og mystisk og fælt over alt. Det som gjer at det likevel skiljer seg til dei grader ut frå Mortons bøker er kvaliteten og spenninga. Sigurdadóttir har eit heilt anna grep om språket enn Morton. Ho er flinkar til å skildre, bruker ikkje klisjéar og har karakterar med meir djubde som er mindre stereotypiske. Språket flyt på ein heilt annan måte, setningane overforklarer heller ikkje og ho viser i staden for å fortelje. Det skapar bilete i hovudet på lesaren. Det er òg ei heilt anna stemning over romanen. Det er veldig dystert og langt frå flotte gods, hemmelege hagar og fintfolk. Det er nesten ei spøkjelsesforteljing til tider i staden for ein kriminalroman.

Som de forstår var eg nøgd med det meste. Likevel, litt langdrygt. Det er ikkje nokon driv dei første sidene, og eg sakna momentet som gjer at ein tenkjer: «MÅ lese vidare!» Kanskje andre ikkje er samde med meg der, men det er ikkje ei bok du set deg ned med i fleire timar heilt oppslukt, diverre. Til det var det alt for lite spenning. Skulle ynskje ho klarte å få til det. Språket er bra, veldig bra. Plottet er bra. Romanen er bra, men meir driv og meir «action». Meir som skjer, DET saknar eg. Blir mykje kontorsitjing. Slutten er derimot heilt super. Her har ho teke med alt som gjer at lesaren verkeleg blir nyfiken på kva hovudpersonen tenkjer på. Alle trådane møtes. Der kunne ho òg ha gjort noko. Røpt litt meir etterkvart og ikkje venta med alt til slutten. Det har noko med å halde på lesaren og ikkje få han til å keie seg.

Eg gir ikkje terningkast, og det skal eg ikkje gjere no heller, men boka ligg høgt på skalaen. Sigurdadóttir har framleis litt å gå på, og det er ikkje favorittromanen min, sjølv om den var god. Eg håpar ho skriv fleire kriminalromanar, kor ho posjonerer trådane ut på ein annan måte og prøver å skape meir spenning og driv i det. Då har ho verkeleg laga det eg vil kalla ein veldig god og velskriven roman!