Aarskjold, Solveig: Lesebok for jenter, frå Homer til the Hunger Games (Det Norske Samlaget 2014)

Å du, no gjekk det plutseleg unna her på bloggen. To innlegg på to dagar. Det er uvanleg, men når eg er i blogghumør er det berre å utnytte det!

Boka eg har lese no er ei faktabok kor halvparten er veldig bra. Det høyres ikkje positivt ut for den andre halvparten, men det er det. Den òg var bra, men det er forteljingar, utdrag og noveller som er gjengjevne av Solveig Aarskjold. Den halvparten som er veldig bra, som eg snakka om, er kommentarane ho har skrive til dei ulike historiene. Det er det som er hennar verk

Eg greier ikkje å forklare innhaldet i boka like godt som Det Norske Samlaget, og vel difor å ta med litt av teksten frå baksida av boka:

Målet med Lesebok for jenter er at ungdom og foreldre, elevar og lærarar, skal bli kjende med litteratur der jenter og kvinner jaktar på lukka på lik linje med gutar og menn. Dei leiter etter kjærleik, dei søkjer mot det ukjende, eller mot trygge stillingar i sitt eige samfunn. Somme av dei flyt ovanpå, andre møter utfordringar som krev alt dei har av kraft og vågemot, og endå litt til.

I prosjektet med å få sterke kvinner fram har Aarskjold både teke med personar som verkeleg har levd og kvinner frå fleire kjente romanar. Mange kjenner nok igjen namn som Suzanne Collins, Sigrid Undset og Homer. Dette var nok dei mest kjente namna for meg, før eg starta å lese. Etter eg opna boka har eg òg fått kjennskap til dronning Kristina av Sverige, Perpetua og Anna Komnena. Fleire av historiene er av og med kvinner. Eit fleirtal av forfattarane som er plukka ut er kvinnelege, og det òg fører til å gjere ein meir kjent med kvinnelege forfattarar og ikkje berre kvinnelege karakterar og personar opp igjennom historia.

Aareskjold har vore smart i måten ho har bygga opp romanen på. Det er i kronologisk rekkjefylgje frå romanen som vart gjeven ut først til romanen som vart gjeven ut sist. I tillegg knyttar ho det opp mot fleire historiske periodar, til dømes historia om Perpetua som ho har knytt opp mot romartida.

«Mange jenter skriv dagbok. Det samme gjorde den kristne Perpetua som levde i Kartago, i det noverande Tunisia om lag to hundre år etter vår tidsrekning. Ho har òg det felles med mange jenter i vår tid, til dømes den pakistanske menneskerettsforskjeparen Malala, at ho var i livsfare fordi ho ville ha eit fullverdig liv. På den tida var det dødsstraff for å vere kristen, og i dagboka si fortel Perpetua om kvifor ho ikkje kunne gje opp det ho trudde på: Ho kunne like godt gje opp å vera seg sjølv. Heile Nord-Afrika låg på den tida under Romarriket saman med store delar av Midtausten og Europa.»

Side 29

Ved å knytte det opp mot Romarriket og historia på denne måten, lærer ein ikkje berre om Perpetua og hennar kamp for å verne ein viktig del av identiteten sin, men òg om korleis forholda for kristne var i Romarriket. Som de sikkert òg såg her, knyttar ho historia til Perpetua opp mot kjente historier frå vår tid. Det same gjer ho med dronning Kristna av Sverige når ho knyttar henne opp mot Pippi Langstrømpe, som dei fleste av oss kjenner til. Ein annan genistrek i oppbygginga er å setje små overskrifter over kvart kapittel. Historia om Navsikaa (Odysseen, Homer) har fått Handlekraft, og Anna Komnenas Alexiaden har fått overskrifta Lojalitet. Ved å lese desse overskriftene kan ein lettare hugse kva det handla om. Eg merka etter kvart, då eg måtte byrje å sortere kven som høyrte til kor, at overskriftene var eit viktig hjelpemiddel.

Før kvart utdrag er det ein kommentar og ei lita veiledning av Aarskjold som fortel litt om historia me skal lese, litt om handlinga rundt og knyttar det opp mot historia, slik som de ser ovanfor. Utan desse kommentarane hadde det vore vanskeleg å lese utdraga. Det er ein styrke å vite kva kontekst ein skal setje historia inn i.

Det er vanskeleg å lage den store bokmeldinga om Lesebok for jenter, fordi det er ikkje ein vanleg roman, men heller ein presentasjon av både gløymte, lite framtredande, men samstundes viktige personar og karakterar i historia vår. Eg vart presentert for mykje nytt som eg gjerne vil lese meir om seinare, og fleire av forfattarane gav meg meirsmak.

Boka er lærerik, godt strukturert og på alle måtar opplysande. Eg håpar fleire enn meg vil ha glede av henne!

 

Boka er eit leseeksemplar frå Det Norske Samlaget.

Hanssen, Eystein: Giftstrøm (Vigmostad og Bjørke 2011)

Av frykt for at nokon skal komme til å slå meg helselaus, vil eg byrje med å seie at det kjem til å vere spoilarar i innlegget. Obs, obs! Eg veit nokre hatar spoilarar, men av og til trenger ei grundig, lang og kanskje reflektert bokmelding ein spoilar eller ti, så hald dykk fast. Uansett, de kan lese dei første avsnitta, så skal eg seie frå når spoilarane kjem. Då seier vi det slik! Me kan ha ein stilletiande avtale om at eg seier frå når me kjem så langt at det byrjar å bli farleg for alle krimelskarar, som ikkje har opna boka, å lese vidare.

Eystein Hanssens andre bok er akkurat som den første, fullstappa med spenning, og kanskje til og med litt for mykje. Det er ikkje det at eg er ei pyse. Eg kan lese kva bok det skal vere seint på kvelden og legge meg til for å sove rett etterpå utan å dvele ved dei grufulle detaljane. Om det er ein bra eller dårleg eigenskap veit eg ikkje, men eg vel å tru det er bra å ikkje få mareritt av bøker.

Giftstrøm har hausta gode bokmeldingar i aust og vest, og dei fleste synes boka er heilt mega-super-duper-kjempebra, for å bruke litt store ord. Han har laga ein typisk organisert-kriminalitet-roman, kor det rike Noreg og det fattige og krigsherja Afrika er store kontrastar, Politiet i Oslo fangar ei gruppe frå Uganda i Oslo og siktar dei for våpen- og narkotika»bestittelse» (Åå, det må då kunne gå an å ha eit godt nynorsk ord for «besittelse»). Den «supre», «tøffe», «snille», «smarte» og ikkje minst «flinke» politidama Elli blir interessert i den eine guten og bestemmer seg for å avhøyre han nærare. Gjennom avhøyra kjem det fram bindingar mellom Noreg og Uganda, og det blir avdekka at eit norsk gissel er teken til fange av ei geriljagruppe i Afrika.

Eg liker tanken og det litt samfunnskritiske som ligg bak. Plottet er eigentleg veldig spennande på fleire måtar. For det første må ein spørje om det norske gisselet kjem levande ut. Eg trur fleire av oss har gisselaksjonen i Algerie i fjor framleis friskt i minne og veit at det kan førekomme at det blir tekne gissel. Det førekjem sikkkert oftare enn me trur. Det er ingen realitetsbrist her. I tillegg blir ein jo som lesar nysgjerrig på om gisselet verkeleg kan klare seg. Når det òg kjem fram at saka kan vere knytt til olja blir det ekstra spennande for ein lesar.

Men no, NO, alle dei som ikkje vil ha SPOILARAR midt i fleisen, ikkje scroll nedover. Om nokon les dette høgt for deg, noko som er tvilsamt, hald deg for øyrene om du ikkje vil ha fleire namn hendingar eller andre ting som kan røpe handlinga i boka.

Det første eg reagerer på er Nils Oskar Kristoffersen, den ektstremt blærete forretningsmannen som er nedsylta i gjeld og som lesaren ikkje får ein milligram sympati med ein gong. Er ikkje han veldig stereotypisk? Måten han ikkje bryr seg på og prøver å lure alt og alle er ikkje noko eg synes passar inn i boka. Han er alt for usympatisk og har alt for lite samvit. Hadde dette vore ein samvitsfull familiefar som faktisk brydde seg, men var litt uheldig med investeringane kunne eg ha takla han. For meg er han berre så ektremt ekstraavagant og forferdeleg at ein kan få lyst til å spy av mindre.

Ein har òg Elli i  «stereotypiboksen». Mange meiner at ho er mindre «super» og «overlegen» i denne romanen enn i den første, men eg er ueinig. Det er heller motsatt. Sjølv om ho er god i karate, sjølv om ho er ei god politikvinne, og sjølv om ho har «en viss sans for problemsløsning», er ho ikkje den kvinnelege versjonen av Supermann heller. Ho burde ikkje vere det i alle fall, men forfattaren framstiller ho som ei overmåte flink kvinne på alle måtar. Om ikkje ein gal leigemordar (Les: Croukamp) er etter henne, blir ho bitt av ein slange. Ikkje berre overlever ho eit åtak frå leigemordarane, men på same dag overlever ho eit livsfarleg bitt frå ein Boomslange.

Frå 2005 til 2011 eigde me ein flott australsk terrier. Det vil seie, den var ein veldig flink og grei hund rundt oss, men visse gjester og forbipasserande kunne tru at hunden var gal eller hadde ein hundeform for ADHD. Eg kan røpe at den eigentleg var veldig engsteleg. Hadde Sara vore eit menneske, hadde ho blitt diagnotisert med angst. Alt frå at det ringte på døra til små kattungar fekk henne til å bjeffe høgt eller springe bort med halen mellom beina. Likevel var ho verdas søtaste hund. Grunnen til at eg fortel dette, er Ellis hund Zenith. Eg forstår verkeleg den kjærleiken Elli har til hunden sin, men eg undrar meg på om vanlege hundar er så oppvakte. Sjølvsagt trur eg at mange hundar er litt mindre engstelege, litt meir leikne og kanskje litt smartare enn Sara var. Ho forstod ikkje at når me kasta ein pinne skulle ho løpe etter den, og det at leiker var til å leike med, var for henne heilt fjernt. Zenith kunne vore psykolog hadde han vore eit menneske! Ellis hund er akkurat som eigaren sin. Påverknad? Nei, rett og slett berre ein forfattar som har tileigna hunden litt fleire eigenskapar enn vanlege hundar har. Det kan òg vere ein sjuande sans eller noko slikt.

Eystein Hanssen var veldig flink til å skildre relasjonar og personar i den første boka. Særleg relasjonen mellom Elli og mora og saknet til Elli etter faren og søstera. For meg, som allereie har lese De ingen savner er alt i denne boka berre ein dårlegare og falmete kopi av det han skreiv i første boka. Han fortel meir enn han visar, og somme gonger legg han alt for mykje vekt på thai-delen og moras tankar og meiningar om Elli. Mange av de som har lese boka kan synast at eg er keisam og prikkete no, fordi resten av boka er veldig god, men når ein først har byrja å legge merke til noko, kan ein ikkje utelate det, synes eg. Språket er spesielt dårleg når han skrildrar personar og relasjonar i denne boka, og han har brukt nokre klisjéar som ein erfaren bok- og krimlesar kjenner alt for godt til.

Visse styrkar har boka HELDIGVIS! Eg hadde vore lei meg måtte eg ha slakta boka, men eg må ikkje det. Hanssen har sansen for kontrastar. Om det var noko han tenkte på då han skreiv boka veit eg ikkje, men eg merkar meg at det er nokre kontrastar i boka. Til dømes har ein kontrastane mellom moglegheitane og rettane i Noreg og i Uganda, i tillegg til tryggleiken me har her oppe i nord. Skildringa til Hanssen av GFF – God’s Freedoms Fighters – viser berre kor utruleg godt ein kan ha det. Trass i lange sjukehuskøar, stadig fleire potensielle offer for menneskehandel og ei blåblå regjering, har me det godt. Om ein tenkjer på at barnesoldatar verkar i andre land, kan ein prise seg lukkeleg for det me har her. Kan jo forresten seie at i 2012 vart det avdekka nokre tilfelle av menneskehandel med tidelgare barnesoldatar frå blant anna Somalia og Afghanistan. At slike grupper finst er heilt snat, og Hanssen får fram ein ypperleg kontrast mellom det trygge Noreg og det langt meir utrygge Afrika.

Ein annan kontrast er Ellis religion, Buddhismen, som kan seiast å vere human på ein del område, og dei grusamme tinga ho opplever. Hennar oppfatning av røynda, er i sterk motsetning til det andre oppfattar og det som eigentleg er der. Uansett kor frykteleg ein person er, gjer ho alt for å la vere å heve våpenet ein millimeter. Slå i svime, ja, binde ja, men drepe, absolutt ikkje. Korleis passar hennar religion inn i det afrikanske samfunnet me får skildra i boka? Eg elskar denne delen av boka, trass i at eg er langt frå å vere buddhist. Det minner meg litt om nettopp han som grunnla buddhismen, ein indisk prins ved namn Siddharta Gautama. Han var ikkje ute av slottet før han var mange år, og det plutselege møtet med alt det vonde gjorde at han gjekk gjennom ei andeleg krise, og så vart Buddhismen grunnlagt. Paralellen til historia om Elli er der. Ho reiser frå eit Noreg som renn over av pengar og er trygt og godt og kjem til Afrika og får det plutselege møte med elende og fattigdom og barnesoldatar. No går ho ikkje gjennom ei andeleg krise, men ho bruker den humane delen av religionen og prøver å overtyde seg om at uansett kven det er som blir drepen, fortener han eller ho det ikkje. Sjølv då ho drap sonen til Courkamp, eigentleg i sjølvforsvar, trekte ho inn religionen. Det er fantastiske kontrastar, men eg veit ikkje om forfattaren har tenkt på det på den måten.

Litt tilbake til det som svekkar boka, nemleg dei mange namna. Eg måtte verkeleg bruke meir tid enn vanleg på å sortere og prøve å hugse tilbake. Mange gonger teknte eg: «Kven var dette no igjen? Kva er spesielt med dette selskapet?». Eg forstod at eg hadde lese om det tidlegare, men kva det var med det kunne eg ikkje hugse. Det er uansett ikkje det verste med romanen, og hadde han byrja å prøve å friske det opp, kunne det ha kjentes ut som smør på flesk. Alt for mykje kunne det òg blitt, og i ein så kompleks roman som dette er det vanskeleg å finne ein balansegang. Likevel, er det er vanskeleg å skilje Potential Oil, Terra Invetion Group, GFF, Kristoffersen, Moen, Croukamp, Disciple og alle på ambassadane og i UDI og alt anna. Det høyres kanskje ikkje vanskeleg ut, men romanen er fullspekka med namn!

Det er likevel noko her som gjer at eg liker romanen. Det er ikkje kvaliteten, men det at Hanssen skriv med flyt og driv. Han driv handlinga framover, og eg kjenner litt på den at kanskje eg burde ha likt boka mindre på grunn av den språklege og litterære kvaliteten, men Hanssen greier på alle vis å halde meg der. Det er akkurat som om romanen seier: «Sett deg no ned og les vidare!» Og så gjer eg det, eg les vidare, fenga som eg er. Slik er det med visse romanar: Kvaliteten er ikkje god, men lesegleda er det ikkje noko å seie på, sjølv om eg gjerne skulle ynskje at eg kunne vere litt meir immun mot slike bøker.