Kriminalromanar 2014 del 1/2

Eg såg igjennom lista over leste bøker som eg ikkje har laga bokmelding av, og gjekk kva som viste seg. Jo, det viste seg at ni av ti bøker er kriminalromanar. Difor bestemte eg meg for å oppsummere heilt kort fleire av dei. Det kjem `og eit litt lengre innlegg av Ripper av Isabel Allende etterkvart.

Larsson, Stieg: Jenta som lekte med ilden (og Luftslottet som sprengtes

Baksidetekst Jenta som lekte med ilden

Lisbeth Salander vender tilbake til Sverige etter et lengre opphold i utlandet. Hun har skaffet seg en stor sum penger og er for første gang i sitt liv økonomisk uavhengig. Samtidig har Mikael Blomkvist i tidsskriftet Millennium fått tilgang på brennhett nyhetsstoff: Journalisten Dag Svensson og hans samboer Mia Bergman har kommet over avslørende opplysninger om en omfattende sex-handel mellom Øst-Europa og Sverige. Mange av dem som er innblandet i saken, har fremtredende posisjoner i samfunnet. Dystre hendelser i Salanders fortid begynner også å gjøre seg gjeldende. Da Dag og Mia blir brutalt myrdet, rettes mistanken mot Salander, og en storstilt politijakt settes i gang. Salander bestemmer seg for å gjøre opp med fortiden en gang for alle og sørge for at de som fortjener det, får sin straff. Blomkvists og Salanders veier krysses nok en gang

Baksidetekst Luftlslottet som sprengtes

To personer tas inn for øyeblikkelig hjelp på akuttmottaket på Sahlgrenska sjukhuset i Göteborg. Den ene er Lisbeth Salander, som er etterlyst mistenkt for dobbeltmord. Hun har en livstruende skuddskade i hodet og må opereres umiddelbart. Den andre heter Aleksandr Zalatsjenko, og det er Salander som har gått løs på ham med øks. Luftslottet som sprengtes starter der Jenta som lekte med ilden slutter. Lisbeth Salander har overlevd å bli levende begravd, men problemene hennes er langt fra over. Zalatsjenko er tidligere yrkesmorder i den sovjetiske etterretningstjenesten. Han er dessuten Salanders far, og han har prøvd å ta livet av henne. Sterke krefter vil nå uskadeliggjøre henne en gang for alle. Samtidig graver Mikael Blomkvist i tidsskriftet Millennium i Salanders skjulte fortid

Eg las den første kriminalromanen om Lisbeth Salander og Mikael Blomkvist i januar og måtte halde fram med bok to og tre. Det første eg tenkjer på når eg skal skrive om desse to kriminalromanane er at dei har eit rikt persongalleri på mange måtar. Det er både positivt og negativt. Negativt på den måten at ein nærast må skrive opp ei liste for å halde styr på alle. Positivt på den måten at det visar kaoset. Det viser vrimmelen av personane dei må forhalde seg til for å komme til botnen. Eg må berre seie at Lisbeth Salander er ei med futt i som eg diggar. Det einaste er at ho er hakket for mykje supermenneske. Ho er for flink, for udødeleg til at ho går heilt igjennom. Ein ting er dyktige hovudpersonar, men når dei er flinke, dyktige, pene, unge, instinktive, impulsive, sterke og elles positive på nesten alle område er det litt vel mykje. Det som er eit pluss er historia hennar som kjem fram i slutten av den andre romanen. Det at ho har lidd enormt mykje reddar heile karakteren. det at ho er traumatisert og har ein voldsom hevnlyst.

Bok to og tre er `og godt skrivne. Mange tenkjer kansje at: «Dette kunne vore ein roman og ikkje to, hadde det ikkje vore for storleiken-» Slik er det ikkje. Hovudlinja ligg der i begge. Kva er historia til Lisbeth? Kva skjedde då ho var tenåring? Alt handlar om det same systemet. Bok tre tar til der bok to slutta. Likevel er det `og to separate historier. I alle fall er historia i bok to separat frå den i bok tre på den måten at i bok to har ein `og to mord å oppklare som kanskje ikkje er så direkte knytt til Lisbeth Salanders historia. Likevel, ein bør lese bok to før bok tre. Bok ein først, men der sluttar alt der det slutta. Håpar de forstår.

Uansett, Stieg Larsson er genial, og han har skrive geniale romanar. Dei er i tillegg sprø, morosamme, og han har ein heilt spesiell eigenskap til å gjere det spennande.

Faye, Lindsay: Gothams Guder

Baksideteksten:

845. New York vedtar endelig å opprette sitt eget politikorps. I Irland svikter potetavlingene totalt, med en sultkatastrofe og enorm utvandring som følge. Disse to hendelsene skal forandre byen New York for alltid.

Timothy Wilde jobber i en bar og fantaserer om den dagen han vil ha nok penger til å vinne drømmejenta. Men etter en brann som lar Manhattan gå opp i flammer, er han både arbeidsløs og hjemløs. Hans bror skaffer ham en jobb i NYPD, men Timothy er svært skeptisk til dette nye «politikorpset». Og han er heller ikke spesielt begeistret for å måtte patruljere byens verste slumstrøk.
En natt støter han på en jente, som løper gjennom mørket i bare nattkjolen – dekket fra topp til tå i blod. I et forsøk på å finne ut av jentas vanvittige historier, blir Timothy viklet inn i jakten på en brutal morder som virker fast bestemt på å forsterke den anti-irske stemningen i byen. Dette truer med å skape totalt kaos i et New York som allerede er rystet av dype sosiale omveltninger.
Timothys kamp for rettferdighet kan komme til å koste ham kvinnen han elsker, broren og hans eget liv.

Lindsay Faye var eit ukjent namn for meg fram til det dukka opp i Aschehougs vårkatalog. Dette er det året eg har prøvd å lese seriar i rekkjefylgje, og då byrja eg med dne første boka i serien til Lindsay Faye om New Torks politikorps på 1800-talet. Det første eg la merke til er at det er god underhaldningslitteratur. Det er fengande, spennande og god driv. Likevel er det ikkje ei god bok skjønnlitterært sett. Det er veldig dårleg språk, som ikkje vitnar om noko fargerikt. Ikkje ein gong nyanse, berre overforklarande og rett og slett platt. Heile meg skrik i frustrasjon når eg er at ei dør er «solidere». Adjektivet solid er ikkje «solidere», men «mer solid» om det skal bøyast. Unnskyld meg, omsetjar, Aschehoug: Korrektur.

Uansett, det øydela ein delf for meg med språket, og særleg adjektivet «solidere». I tillegg gjekk alt utruleg fort. Det var vanskeleg å følgje med i alt som skjedde. Forfattaren er lite flink til å få lesarane til å følgje med og forstå kva som eigentleg skjer. Ein ting er at ho overforklarer, men om ho ikkje gjer det, klarer ho heller ikkje å seie noko indirekte. Det er der noko av forteljarkunsten ligg. Du skal ikkje overforklare eller bruke for mange adjektiv i skildringane, men du skal likevel få lesaren til å forstå. Lindsay Faye slit verkeleg her, og mange formuleringar burde vore revurderte, sletta eller gått meir nøye gjennom for at romanen skulle ha haldt mål. Underhaldning, men ingenting anna.

Dicker, Joël: Sannheten om Harry Quebert-saken

Baksideteksten:

Den unge stjerneforfatteren Marcus Goldman drar på besøk til sin gamle venn og mentor, forfatteren Harry Quebert, for å få hjelp med en plagsom skrivesperre.

Kort tid senere finner politiet liket av en ung jente nedgravd i hagen til Harry, og han pågripes for mord. Marcus er overbevist om sin venns uskyld.

Han starter sin egen etterforskning, og begynner å skrive en bok om saken. Gradvis avdekkes et komplisert nett av hemmeligheter, og mange uventede og nervepirrende hendelser inntreffer før den dramatiske sannheten til slutt kommer for en dag.

 

Hvem drepte Nola Kellergan? Hva skjedde i New Hampshire sommeren 1975?

Og hvordan skriver man egentlig et mesterverk

Eg har latt vere å skrive noko om denne romanen heilt til no. Den hadde fortent eit godt og langt innlegg om språk, plot, karakterar og alt anna  ein roman kan bestå av. MEN når du har lese ei bok og kjenner at alle kjesnlene dinne er sette i sving, du kjenner at denne romanen fortener skryt og seksarar i aust og vest, er det nesten farleg å skrive eit innlegg. Ikkje berre vil det mangle grunngjeving for godt språk, fantastiske karaterar og eit godt utforma plott, men det kan fort bli til adjektiv følgjer adjektiv og det berre er ros, skryt, og ein kastar bort alt som heiter litterær kvalitet til fordel for opplevingar. Noko av det siste som står i romanen, eit råd frå Harry Quebert til Marcus Goldman, skildrar mi kjensle etter eg var ferdig med romanen:

«En god bok, marcus, kan ikke bare måles ut fra de siste ordene, men ut fra den samlede effekten av alle ordene i den. omtrent et halvt sekund etter å ha lest ut boka du, etter å ha lest det aller siste ordet, skal leseren kjenne seg oppfylt av en sterk følelse, en liten stund skal han ikke tenke på noe annet enn det han akkurat har lest, studere omslaget og smile litt vemodig fordi han vil savne alle romanfigurene. En god bok, Marcus, er en bok man synes det er synd å ha lest ferdig.»

Eg sat verkeleg slik dei skildrar her, og eg tenkte: «Wow, det er så sant». Men eg legg merke til at det står «et halv sekund». «Omtrent etter et halvt sekund». Altså ikkje ei veke eller ein månad. Eg sat ikkje og såg på omslaget ei veke etterpå, og i dag kan eg ikkje ein gong seie at eg er lei meg for å allereie ha lese boka. Når eg ser alle dei overstrøymande bokmeldingane lurer eg på om dei har byrja å skrive «et halvt sekund» etter dei er ferdig med boka og berre sendt den inn.

Plottet er godt gjennomarbeida på mange måtar, men er ikkje den klassiske forfattaren med skrivesperre som må komme seg bort for å byrje å skrive igjen veldig typisk? Er ikkje Goldman ein typisk romankarakter av den typen som gjer at du forstår at det som skjer får han til å skrive igjen. Forutsigbart. I tillegg har ein det typiske reinvaskingsplottet. Ein karakter skal bli reinvaska for eit lovbrot han eller ho ikkje har begått, i dette tilfellet Harry Quebert. I tillegg er det «kven-gjorde-det eigentleg-plottet» og «lukka-rom-som-i-Agatha-Christie-plottet». Lukka rom, ja, fordi staden kor alt finn stad er liten og det er ikkje mange karakterar som kan ha gjort det. Altså ei veldig typisk bok med fleire plott blanda saman, som passar bra saman og som alle er typiske.

Mange av karakterane er stereotypiske. Mora til Marcus Goldman liknar mistenkeleg mykje på Mrs. Dashwood frå Sense and Sensibility eller Mrs. Bennet frå Pride and Prejudice. Heilt klar for at vesleguten skal finne seg ein kjærast og gifte seg, det einaste ho er oppteken av. Ho er så stereotypisk at det finst ikkje maken til henne.

Mange meiner at språket til Joël Dicker er fantastisk, men eg vil heller seie annleis. Det er ikkje bra eller av god litterær kvalitet, men annleis. Det betyr ikkje det same som fantastisk. Likevel, det er ei sjeldan leseoppleving som eg trur mange vil like, så om det er det du er på jakt etter så bør du lese denne boka, men viss det er ein roman av god litterær kvalitet så ligg unna.

Galbraith, Robert: The Cuckoo’s Calling

Baksideteksten:

After losing his leg to a land mine in Afghanistan, Cormoran Strike is barely scraping by as a private investigator. Strike is down to one client, and creditors are calling. He has also just broken up with his longtime girlfriend and is living in his office.

Then John Bristow walks through his door with an amazing story: His sister, the legendary supermodel Lula Landry, known to her friends as the Cuckoo, famously fell to her death a few months earlier. The police ruled it a suicide, but John refuses to believe that. The case plunges Strike into the world of multimillionaire beauties, rock-star boyfriends, and desperate designers, and it introduces him to every variety of pleasure, enticement, seduction, and delusion known to man.

You may think you know detectives, but you’ve never met one quite like Strike. You may think you know about the wealthy and famous, but you’ve never seen them under an investigation like this.

Etter å ha lese The Casual Vacancy av J. K. Rowling tidlegare, venta eg meg store ting frå henne, men eg syntes ikkje The Cuckoo’s Calling var i nærleiken av å vere like god. Jo, den kriminelle debuten til forfattaren er godkjent. Den er godkjent. Plottet er jo eit typisk kriminalplott, og eg vil seie at romanen føyer seg inn blant dei britiske kriminalromanane. Britiske kriminalromanar er det noko heilt spesielt ved spør du meg. Dei er meir rolege og kan dreie seg meir om personar, psykologi og motiv enn det mange nordiske gjer. Eg kjenner Val McDermid litt igjen i Rowling (eller Galbraiths) roman. Det er ikkje så rart at ho har skrytt av den. Handlinga er spennande og er konsentrert rundt handlinga som har skjedd, og den er veldig typisk krim.

Det eg synes ho manglar, som ho har i både Harry Potter-serien og i The Casual Vacancy er skildringane av karakterane. Dei skildringane som gjer at ein verkeleg kjem innpå karakterane på ein heilt annan måte. Ho har litt av det, men veldig lite. Det er det menneskelege eg er på utkikk etter. Robin og Cormoran er spennande nok, og det same er Lula Landry, men dei har ikkje dette ved seg at ein blir dratt mot dei. Ein har ikkje den same medkjensle med dei og kjenner seg ikkje like godt igjen. Trass i alle magiske eigenskaper Harry Jackob Potter har, kjenner eg meg igjen. Trass i at eg ikkje er på same stad i livet som Crystal, har eg ei sterk  medkjensle med henne og ho får meg til å ville gi henne ein klem eller passe på henne eller berre bli kjent med henne. Dette er døme frå tidlegare romanar. Likevel, The Silkworm ligg klar og eg håpar at den blir endå betre, for då er det bra. Likevel, eg ser at i motsetning til andre kriminalforfattarar er ho god på karakterar.

Dette var ei «lita» oppsumering, og del to kjem seinare.

No skal eg prøve å gjere meg ferdig med Sense and Sensibility av Jane Austen. Faktisk. Endeleg. Jepp, det skal eg!

Ha ei fin helg.

Bok: Menn som hater kvinner av Stieg Larsson

Eg kjem som vanleg halsande etter med eldre bøker alle andre har lese for mangefaldige år sidan. Stieg Larsson døydde berre femti år gammal i 2004, men vart først utgitt i Noreg i 2006. Altså ei litt eldre bok, men slik er det av og til. Eg las berre barne- og ungdomsbøker i 2006, og då må eg søren meg ha lov til å lese bøkene som kom ut for vaksne på den tida, i alle fall dei gode. Eg har litt å ta igjen, men kan vel seie at dette er ei byrjing. Har langt i frå tenkt å lese alle. Uansett, Menn som hater kvinner er veldig kritikarrost og har fått fleire seksarar på terningen, og eg har alltid tenkt at før eller sidan må eg ta opp boka og lese henne. Kva som fekk meg til å gjere det no? Rett og slett mangelen på lesestoff. Det høyres rart ut, for i mange veker har eg hatt ein stor haug, men den har minka og minka, og no sat eg igjen med nokre reserverte bøker på biblioteket. Første gongen eg la skikkeleg merke til boka var kanskje for nokre år sidan, då eg vaska i hylle i biblioteket heime og såg to bøker av Stieg Larsson stå der. Det vart til at eg las bakpå, fann ut at det var krim og sette det tilbake. Ikkje fordi det var krim, men fordi at akkurat då las eg ein del andre spennande bøker. Det som kanskje forundra meg mest var å sjå ein kriminalroman i hyllene heime, for eg er den einaste som verkeleg liker kriminalromanar her.

Eg vart minna på bøkene i Frankrike i sommar. Me budde i overetasjen på eit hus me leigde av ein skotte, og han hadde bokhyller i huset, noko ein bør ha, men det var ikkje mange bøker der. Dei fleste bøkene deira låg under bordet og handla om vin. Det var ikkje bøkene om vin som interesserte meg mest, men det store talet på bøker som var skrivne av Stieg Larsson. Han har berre skrive tre bøker, men dei hadde to eksemplar av The Girl with the Dragon Tattoo (Menn som hater kvinner) med to forskjellige omslag. Dei hadde fleire eksemplar av dei to neste i serien på engelsk, i tillegg til at dei hadde samtlege bøker på fransk. Det minna meg på at desse bøkene  bør eg lese. Det som verkeleg fekk meg til å ville lese dei var nyhenda om ei ny bok i serien. Forfattaren døydde i 2004, men no har forlaget latt ein annan person skrive den fjerde boka. Kva tenkjer eg om det? Eg veit ikkje, men eg trur eg hadde blitt mektig irritert om nokon hadde skrive den siste boka i Harry Potter-serien ferdig, og den «nokon» ikkje var Rowling, men så er jo det ein serie ein bør lese frå A til Å og som henger saman.

Mikael Blomkvist er ikkje ein typisk krimhelt. Han er journalist, noko som er litt krimaktig, men han er ingen typisk krimhelt på den måten at han søker ikkje oppdraget sjølv. Han har ikkje noko sterkt ønske om å løyse gåta, og han finn ikkje gåta sjølv. Den blir gitt han av ein annan. Vanlegvis kjem journalistane til ein ulukkesstad, skriv om saka og byrjar og interessere seg meir enn godt er. Dette er litt motsatt. I 1966 forsvann ei seksten år gammal jente ved namn Harriet Vanger frå Hedestad. Ho forsvann frå jordas overflate. Mange år seinare vil den tidlegare direktøren i Vanger-konsernet, Henrik Vanger, finne ut kva som skjedde med brorens barnebarn. For å gjere det hentar han inn nettopp journalist i Millenium, Mikael Blomkvist. Blomkvist har tidlegare skrive ei bok kor han går til angrep på finansjournalistar i Sverige, og han er kjent for å kritisere dei for den lojaliteten dei har til direktørar i store firma. Rett før Henrik Vanger kontaktar han, har han blitt dømt for å ha æreskrenking av ein finansmann, Wennerström som eig det store selskapet Wennerström Group.

Blomkvist er først avventande og meiner at han neppe kan finne noko nytt stoff om forsvinninga etter så mange år, men med ein krønike om Vanger-familien som dekke for det han driv med, set han i gang og prøver å finne nye spor. På den andre sida har me ein endå meir «utypisk» (dårleg ord) karakter i ein kriminalroman. Lisbeth Salander er blant Sveriges største hackarar. Ho er sær, distansert og asosial. I tillegg er ho umyndiggjort og har eit nokså ambivalent forhold til sin nye verge. Likevel kan ho bidra med noko. Ho kan bidra med inngåande undersøkingar og rapportar av folk og vise eit meir nyansert bilete av dei største heltane og dei verste skurkane.

Boka er på ca. 550 sider. Det er 550 sider med spenning, uro og nervepirrande opplevingar. Stieg Larsson tek deg med «dit». Det er levande skildringar med ord som gjer at me kjenner igjen stemninga og automatisk knytter stadane til stader me kjenner frå vårt eige liv. Det er ingen tvil om at Larsson er ein stor forfattar. Måten han kontruerer plottet på og let lesaren sitje tilfredsstilt igjen etterpå. Måten han skaper truverdige karakterar på som kven som helst kan skape eit forhold til. Måten han tek lesaren med til stader på og held han eller henne der, heilt til siste slutt. Det er meisterleg.

Mikael Blomkvist er spesiell. For det første har han eit nokså fritt forhold til kollegaen Erika, eller Ricky som han kallar henne. For det andre er han han ein veldig uvanleg kriminalkarakter, på den måten at han ikkje er på jakt etter action og spenning. Han har ikkje lyst til å løyse noko mysterie. Til vanleg er hovudpersonen i kriminalromanar veldig glad i å løyse gåter og få mysterier. Det er òg dette med at han sjølv ikkje bestemmer seg for å finne ei gåte å løyse, men at han får ein invitasjon som avgjer plottet. Det er eit såkalla «Rags-to-riches»- plot. Scarlett Thomas, førelesar i Creative Writing ved The University of Kent og forfattar av fleire romanar, skriv i boka si Monkeys with Typewriters:

In rags-to-riches plot we meet a young, innocent individual who is oppressed in some way, often in a domestic setting. This character then receives a special invitation.

Monkeys with Typewriters side 136

Det er to ting i skildringa som ikkje stemmer heilt med boka. For det første er ikkje Mikael Blomkvist ung. Han er ikkje eldgammal, men 43 år er ikkje ungdom lenger. For det andre er han ikkje direkte uskuldig heller, sidan han har blitt dømt til tre månadars fengsel for æreskrenking av ein bedriftsleiar. Likevel er han uskuldig på den måten at han hadde gode intensjonar, og han vart lurt. Noko anna er den spesielle invitasjonen. Han får ein spesiell invitasjon til å løyse eit mysterium og skrive ein familiekrønike. Han er «undertrykt» på den måten at retten har dømt han for noko han vart lurt til å gjere, og han er ikkje i ein posisjon der han er dominant. Undertrykt er kanskje litt sterkt, men det er i nærleiken. Ein rik person tek seg av han, og han får invitasjonen av ein rik person, det er viktig i denne samanhengen. Det skjer òg i ein nasjonal samanheng/innanrikssamanheng.Likevel går ikkje ei bok berre under eit plott, det kan gå under fleire. I dette tilfellet er det. Det fell delvis under «Stranger Comes to Town». Mikael Blomkvist er ny i Hedebyön der Vanger-familien er busett. Først blir han møtt med mistillit, og han blir mistforstått. Det er ikkje noko veldig stort mysterie ved han, men dei lurer på kven han er og kvifor han eigentleg er der. Likevel forstår mange gradvis at han endrer liva deira til det betre.

Det var to plott. Det tredje er plottet «Mystery» som me berre kan kalle mysterieplottet.

Mystery is probably the most fundamental basic plot, and perhaps the most well-recognized. After all, every narrative contains mystery. Mystery is the engine that powers every story. We open a  ooh and we are confronted with mysteries.

Monkeys with Typewriters side 154

Det er klart at ein kriminalroman har eit mysterieplott. Det er det det dreier seg om, og løysninga er ein av grunnane til at ein les boka. Ein plukkar den opp, les bakpå og tenkjer: «Lurer på korleis dette går.» Det er sjølve drivkraften i denne boka. Kva skjedde med Harriet? Kva skjuler Wennerström, om han skjuler noko? Kvifor er det så mykje inre splid innad i Vanger-familien? Alt er spørsmål ein vil ha svar på i slutten av boka, og Stieg Larsson knyttar fleire trådar saman til ein på ein ypperleg måte. Karakterane er i tillegg beundringsverdige, og ein forstår motiva til dei fleste av dei.

Alt i alt, god litteratur, og eg er glad eg byrja på boka. Det einaste eg kan setje fingaren på er at det er litt urealistisk mange gonger, og då meiner eg ikkje nødvendigvis småting. Til dømes stemmer ikkje alle arbeidsmetodane deira heilt med røynda.